Spataders uitgelegd

Spataders kunnen een signaal zijn voor problemen met de bloedsomloop. Een spataderbehandeling kan bestaan uit veranderingen in de levensstijl, het dragen van een elastische kous, uit chirurgisch ingrijpen of uit procedures waarbij de ader wordt gesloten met behulp van een vloeistof of hitte.

Iedereen weet wel hoe spataders er uit zien. Maar hoe een spatader ontstaat en wat je moet doen wanneer je er last van krijgt is minder bekend. Moet je er gelijk mee naar de dokter? Moet je direct worden behandeld? En wat moet je doen als je spatader spontaan gaat bloeden? In dit blog kom je het te weten.

Spataders wat zijn dat?

Spataders zijn kronkelige, vergrote, blauw/paarse aderen. 

Ons vaatstelsel bestaat uit aders en slagaders. Iedere ader kan zich ontwikkelen tot een spatader. De meeste spataders komen voor in de benen. Dat komt omdat door staan en lopen de druk in de aderen van het onderlichaam groter wordt. 

Hierdoor kunnen de aderen wijder worden waardoor de klepjes in de ader niet meer goed sluiten. Dit zorgt er voor dat het bloed stagneert, zich ophoopt, waarna een spatader kan ontstaan.

Symptomen van spataders

Spataders zien eruit als ‘touwachtige’ donkerpaarse of donkerblauwe aders onder de huid. 

Spataders zijn niet altijd zichtbaar, ze kunnen zich ook dieper in het been bevinden. De patient heeft dan wel klachten die passen bij spataders maar de spatader zelf is niet te zien.

Spataderklachten kunnen zijn:

• 
  
  • Pijnlijke of zware benen
  • Vermoeide benen
  • Een branderig gevoel in de buurt van de spatader(s)
  • Kramp
  • Zwelling (vocht) rondom de enkels (het vocht verdwijnt als de benen hoog worden gelegd)
  • Pijn in de benen na lang zitten of staan
  • Jeukende aders
  • Bloedende aders
  • Uitslag en roodheid van de huid rondom de spatader
  • Wondjes in de buurt van de spatader die niet goed helen
  • Verkleuring van de huid
  • Verharding van de ader
  • Huidontsteking
  • In een enkel geval huidzweren (open been)

Hoe ontstaat een spatader?

Slagaders vervoeren zuurstofrijk bloed van het hart naar de weefsels om de weefsels van zuurstof te voorzien. De aders vervoeren zuurstofarm bloed van de weefsels terug naar het hart. 

Om het bloed naar het hart terug te brengen moeten de aders in de benen omhoog, dus tegen de zwaartekracht in werken.

Spiersamentrekkingen in de onderbenen fungeren als pomp. De elastische aderwanden helpen het bloed terug te laten keren naar het hart. 

Kleine klepjes in de aderen gaan open als het bloed naar boven stroomt en gaan dicht om te voorkomen dat het bloed terug stroomt. 

Normaal gesproken zorgen deze ‘eenrichtingskleppen’ er voor dat het bloed in de benen richting het hart niet terug kan stromen.

Wanneer de klepjes niet goed meer werken, kan het bloed niet goed doorstromen. Het bloed hoopt het zich op in de ader en de druk in de ader wordt groter. 

De ader verzwakt, wordt wijd en kronkelig.

Spataders worden veroorzaakt door verzwakte klepjes in de aderen van het been.

Oorzaken spataders

Verschillende factoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van spataders:

Erfelijkheid

Als je familieleden met spataders hebt, is de kans groot dat je zelf ook spataders ontwikkelt. Net als de kleur van je ogen en de vorm van je gezicht kunnen spataders erfelijk zijn. 

Vaak zeggen patiënten dat ze niet de benen van hun moeder willen. Om dat te voorkomen is het belangrijk het gewicht in de gaten te houden, veel te bewegen en om bijvoorbeeld jaarlijks je cholesterol en bloedsuiker te laten controleren. 

Het in de gaten houden van de fysieke gesteldheid is een hulpmiddel om ziekten zoals diabetes en hartaandoeningen in een vroeg stadium op te sporen. 

Dit zijn ziekten die andere zaken, zoals de gezondheid van je aderen, beïnvloeden.

Leeftijd

Naarmate je ouder wordt verliezen de aders hun elasticiteit. Veroudering veroorzaakt slijtage aan de klepjes in de aderen. Deze klepjes regelen de bloedstroom. Zoals gezegd moeten ze voorkomen dat het bloed dat richting het hart gepompt wordt terugstroomt. 

Met het ouder worden verzwakken de klepjes. Het bloed stroomt niet langer goed door. Uiteindelijk zorgt deze slijtage er voor dat het bloed in de ader stagneert en zich ophoopt, waardoor de ader vergroot en zich ontwikkelt tot een spatader.

Overgewicht

Overgewicht geeft extra druk op de aderen in de benen. Overgewicht kan spataders veroorzaken en het kan spataders verergeren. 

Beweging van de beenspieren (kuitspier) stimuleert de bloedstroom. 

Teneinde spataders te voorkomen en de klachten te verminderen is het belangrijk actief te blijven en op het gewicht te letten.

Circulatie problemen

Aderen voeren het zuurstofarme bloed van het lichaam terug naar het hart en de longen. Naarmate men ouder wordt, het gewicht toeneemt of wanneer men verzwakte kleppen heeft, stroomt het bloed niet goed door en kan het zich ophopen in het been. De aders verwijden zich en worden beter zichtbaar. 

In dit geval zijn bloedcirculatie en spataders aan elkaar gerelateerd. Het bloed beweegt niet efficiënt in de juiste richting, ‘reist’ de verkeerde kant op (reflux) en de slechte bloedcirculatie zorgt ervoor dat spataders zich kunnen ontwikkelen en/of kunnen uitbreiden.

Ontstekingen

Spataders kunnen ontstaan doordat de wanden van de aderen verzwakt zijn door een aderontsteking (flebitis).

Hoge bloeddruk

Spataders kunnen ontstaan door verhoogde druk in een ader, wanneer er een aanhoudende abnormale druk is in de bloedvaten die het bloed van de weefsels naar het hart terugbrengen. 

Deze verhoogde druk belast het hele circulatiesysteem. Omdat de gezondheid van het hart is gerelateerd aan de gezondheid van de slagaders en niet aan de aders zegt het hebben van spataders meestal niets over de gezondheid van het hart.

Beroep

Met het ene beroep is men vatbaarder voor spataders dan het andere. Mensen die bijvoorbeeld werken als kapper, barman, leerkracht, winkelbediende, beveiligingsmedewerker of stewardess hebben een verhoogd risico op spataders omdat ze veel staan en weinig lopen.

Mensen die de hele dag zitten lopen juist een verhoogd risico omdat ze lange tijd moeten zitten.

Lang in dezelfde houding zitten of staan vertraagt de bloedstroom en kan de kans op een slechte bloedcirculatie vergroten. Dit kan resulteren in de ontwikkeling van spataders.

Hormonale factoren

Vrouwen hebben meer kans op spataders dan mannen. 

Hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap, menstruatie of de menopauze kunnen een rol spelen bij de ontwikkeling van de kwaal. 

Spataders verschijnen vaak tijdens de zwangerschap en de menopauze onder invloed van deze hormonale fluctuaties.  

Zowel oestrogeen als progesteron zijn verantwoordelijk voor de verwijding van de aderen. 

Deze hormonen kunnen de aderwand verzwakken, wat leidt tot reflux (terugstroom van het bloed) in de aderen. 

Dit resulteert in vergrote, zichtbare aderen. 

Hormoon therapie of het gebruik van de anticonceptiepil kunnen ook een rol spelen bij de ontwikkeling van spataders.

Zwangerschap

Sommige zwangere vrouwen ontwikkelen spataders. Een zwangerschap vergroot het bloedvolume in het lichaam maar vermindert de bloedstroom van de benen naar het bekken.  

Deze verandering in de bloedsomloop is bedoeld om de groeiende foetus te ondersteunen, maar het kan vergrote aderen in de benen tot gevolg hebben.

Spataders kunnen ontstaan of verergeren aan het einde van de zwangerschap, wanneer de baarmoeder een grotere druk uitoefent op de aders in de benen. 

Hormoonveranderingen kunnen  ook een rol spelen. Spataders die zich ontwikkelen tijdens de zwangerschap verdwijnen vaak zonder medisch ingrijpen drie tot twaalf maanden na de bevalling.

Roken

Roken is een van de belangrijkste oorzaken van hart- en vaatziekten. Roken verdikt het bloed en vermindert de zuurstofopname waardoor de bloedstroom vertraagt. Deze vertraagde bloedstroom kan spataders veroorzaken.

Spataders kunnen worden veroorzaakt door zwakke kleppen, een slechte conditie van de vaatwand en door vaatontstekingen (flebitis).

Zijn spataders een cosmetisch probleem?

Hoewel veel mensen spataders lelijk vinden zijn spataders niet alleen een cosmetisch probleem.  Een flink percentage van de patiënten met spataders heeft klachten.

Een doof gevoel in de benen, een zwaar gevoel, een kloppend gevoel, kramp en het dik worden van één of beide benen komen het vaakst voor. Ook zijn er mensen met een droge jeukende huid in de buurt van een spatader.

Minder vaak voorkomende klachten zijn: open stoten van de spatader (spataderbloeding), verkleuring van de huid, verdikking van de huid en zweervorming (open been). 

Win medisch advies in wanneer je spataders hebt en met deze symptomen te maken krijgt.

Spataders zijn misschien lelijk en je kunt er flink last van hebben maar ze zijn te behandelen.

Waarom is het belangrijk om spataders te behandelen?

Het verloop van een spataderaandoening is bij iedereen anders. Sommige patienten hebben relatief weinig klachten. 

Niets aan je spataders doen zou dan kunnen betekenen dat deze klachten alleen maar toenemen. 

Patiënten met meer klachten lopen het risico op ernstige problemen zoals hyperpigmentatie (zwelling, verkleuring en ontsteking van de huid), lipodermosclerosis (ontsteking, verstijving en verharding in het been), veneuze beenulcera (beenzweer), spataderbloeding, oppervlakkige tromboflebitis (pijnlijke ontsteking van de aderen net onder het huidoppervlak), en diep veneuze trombose (bloedstolsel, roodheid en zwelling in de benen.) 

Bij deze klachten is direct medisch ingrijpen noodzakelijk.

Hoewel spataders kunnen variëren van mild tot ernstig, is het altijd belangrijk contact op te nemen met je huisarts of de vaatchirurg.  

Verwaarloosde spataders kunnen grote gevolgen hebben voor je gezondheid.

Complicaties

Omdat het bloed niet op de juiste manier doorstroomt naar het hart kunnen spataders complicaties geven. Complicaties kunnen ontstaan na jarenlange spataderproblematiek.

Mogelijke complicaties kunnen zijn:

Zweren

In de buurt van spataders (met name rond de enkels) kunnen zich op de huid zweren ontwikkelen. Zweren worden veroorzaakt door langdurige vochtophoping ten gevolge van de verhoogde druk in de aderen. Voordat een zweer zich vormt verkleurt de huid.

Bloedpropjes

Een bloedstolsel in het been kan leiden tot serieuze complicaties zoals

• Een longembolie.
• Tromboflebitis (oppervlakkige veneuze trombose (ontsteking van een ader)
• Diep veneuze trombose (DVT)

Bloeden van een spatader

Af en toe kan een spatader door stoten gaan bloeden. Het gaat dan meestal om een kleine bloeding. 

Ga liggen, leg het been hoog en druk de wond dicht. 

Elke bloeding moet medisch beoordeeld worden. Maak een afspraak bij de huisarts of de vaatchirurg.

Chronische insufficiente

Wanneer het bloed niet goed stroomt kan het de manier beinvloeden waarop zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen uitgewisseld worden. 

Als de uitwisseling gedurende een lange periode wordt verstoord, noemen we dit chronische veneuze insufficiëntie.

Chronische veneuze insufficiëntie kan aandoeningen veroorzaken zoals:

Variceus eczeem

Dit is een aandoening waarbij de huid rood, droog en schilferig wordt. De huid kan gaan jeuken en voelt ruw aan.  

Andere symptomen kunnen zijn: kleine, witte littekens (atrophie blanche) en pijn/ eczeem op andere delen van het lichaam. 

Variceus eczeem staat ook bekend als hypostatische eczeem. Onbehandeld kunnen zich zweren ontwikkelen.

Lipodermatosclerose

Huid, meestal rond het kuitgebied, die verhardt en verstrakt. Verkleurt soms naar rood of bruin.

Veneuze beenzweren

Een open wond die niet wil helen. Ontstaat wanneer de druk in de aderen van het onderbeen toeneemt.

Verborgen spataders

Hoewel spataders vaak zichtbaar zijn, kunnen ze ook dieper in het lichaam voorkomen. Je hebt dan wel de klachten maar de spatader zelf is onzichtbaar. 

Het wel of niet kunnen kunnen zien van deze dieperliggende spataders hangt af van de samenstelling van het been. 

Door het weefsel tussen de spieren en de huid is het mogelijk dat spataders onzichtbaar blijven. In dit geval spreken we over verborgen spataders. 

Soms zijn de wel zichtbare spataders aan de oppervlakte het topje van de ijsberg en gebeurt er veel meer in het onzichtbare gebied daaronder.

Grote spataders, kleine spatadertjes

Spataders komen vaak voor. Er zijn grote duidelijk zichtbare blauw kronkelende spataders die wat dieper liggen, er zijn onzichtbare spataders, en er zijn hele kleine blauw/paarse adertjes dichter bij de huid.

De kleine blauw/paarse spatadertjes (teleangiectasien of besenreisen) bevinden zich meer aan de oppervlakte van het been. 

Bloedvaten lopen door het hele lichaam, dit betekent dat overal op het lichaam vaatverwijdingen kunnen ontstaan. Niet alleen in de benen maar ook bijvoorbeeld in het gezicht rondom de neus en onder de ogen (couperose).

Kleine spataders varieren in grootte en zien er uit als pennenstreepjes. Deze spataders hoeven geen pijn te veroorzaken maar worden vaak wel als lelijk gezien.

Hoewel de kleine spatadertjes op de benen meestal geen medische problemen veroorzaken, kunnen ze om cosmetische redenen worden verwijderd met behulp van sclerotherapie.

Wanneer naar de dokter?

Sporten, je benen hoger leggen of compressie(steun)kousen dragen kan helpen de pijn van spataders te verminderen. Het kan ook het erger worden van je spataders verminderen. 

Wanneer je je zorgen maakt over hoe je benen er uit zien en wanneer je klachten hebt, raadpleeg dan je (huis)arts.

Diagnose

Tijdens het onderzoek bij de arts worden de spataders beoordeeld. Er zijn zichtbare spataders en verborgen spataders. 

Bij zichtbare spataders kan de arts een diagnose stellen aan de hand van wat hij of zij ziet. 

Om inzicht te verkrijgen in de conditie van de aders kan een duplex-geluidsgolven onderzoek worden gedaan. 

Op de monitor wordt dan de bloedstroom, de structuur van de aderen en het functioneren van de kleppen in de aders in beeld gebracht. 

Een lichamelijk onderzoek zonder een duplex-geluidsgolven onderzoek is niet compleet. 

Het Duplex onderzoek kan ook aantonen of er bloedstolsels zijn.

Een spataderbehandeling zoals een EVLT (laser) is nodig wanneer spataders klachten geven die niet op te lossen zijn met conservatieve behandelmethodes zoals elastische kousen.

Spataderbehandelingen

Er zijn verschillende behandelingen voor grote en kleine spataders:

Compressiekousen

De meest conservatieve manier om klachten van de spataders te verlichten is door het dragen van compressiekousen.  Compressiekousen zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren en maten. Er bestaan compressiekousen voor het hele been, voor de onderbenen en er zijn massagepanty’s om het been te ondersteunen.

Aanpassingen in de levensstijl

Letten op het gewicht, gezonder eten en meer bewegen kunnen helpen bij de behandeling en symptoombestrijding van grote en kleine spataders.

Helpen compressiekousen en beenoefeningen niet afdoende dan wordt het tijd om naar de vaatchirurg te gaan.

Spataderoperaties

Opereren was lange tijd gemeengoed voor de behandeling van spataders. Tijdens operaties werden spataders afgebonden (ligitatie) of uit het been getrokken (strippen). 

Het belangrijkste voordeel van het strippen was dat het een permanente behandeling was: de aangetaste ader werd volledig verwijderd.

Maar elke chirurgische ingreep brengt risico’s met zich mee. Operaties laten littekens achter, vereisen meestal narcose of een ruggenprik en vaak is er sprake van een langdurig herstel en werkonderbreking. 

Hoewel er nog steeds geopereerd wordt zijn er tegenwoordig minder belastende manieren om van je spataders af te komen.

Sclerotherapie

Sclerotherapie is een effectieve behandeling voor kleine blauw/paarse spataders aan de oppervlakte van het been. 

Bij deze methode wordt een vloeistof in de zieke ader gespoten. De vloeistof zorgt voor verkleving van de wanden van de ader waardoor de ader wordt afgesloten. Het bloed vindt een nieuwe weg via andere gezonde aderen. 

Het lichaam ruimt de zieke ader in 3 tot 6 weken zelf op. Verdoving bij sclerotherapie is niet nodig. Patiënten ervaren alleen wat prikjes zonder dat dit pijnlijk is.

De behandeling duurt ongeveer 20 minuten. Het voordeel van sclerotherapie is dat het een behandeling is zonder pijn, je ervaart er maar weinig hinder van. 

Een nadeel zou kunnen zijn dat de techniek mogelijk niet werkt voor grotere, uitgebreidere spataders. En het kan voorkomen dat er meerdere behandelingen nodig zijn. 

Sclerotherapie is simpel en relatief goedkoop maar wordt niet vergoed door de zorgverzekeraar. 

Na de behandeling moet 12 dagen dag en nacht een elastische kous gedragen worden.

Flebectomie (Muller)

Bij flebectomie maakt de chirurg kleine sneetjes waarna de spatader met een haakje wordt verwijderd. 

Flebectomie wordt niet vergoed door de zorgverzekeraar.

Evlt (laser)

Bij EVLT (EndoVeneuze Laser Therapie) worden er langs de te behandelen ader eerst verdovingsinjecties gegeven. Daarna wordt een laser catheter in de zieke ader opgevoerd. 

Dit gebeurt onder geleide van duplex apparatuur.  

Als de laser volledig is opgevoerd wordt deze langzaam teruggetrokken terwijl deze hitte afgeeft. 

Deze hitte zorgt er voor dat de ader verkleeft waardoor deze wordt afgesloten, het bloed kan er niet meer door.

Hoewel de behandeling van spataders betekent dat je aderen verliest, heb je genoeg aderen in je lichaam die het verlies kunnen opvangen. 

De meerderheid van je bloedstroom verloopt via de diepe aderen en deze zijn gemakkelijk in staat om het werk van de aderen aan de oppervlakte over te nemen.

De EVLT laserbehandeling duurt 3 kwartier tot een uur.

Een voordeel van de EVLT-laser procedure is dat het geen littekens achterlaat en dat patienten nauwelijks pijn ervaren tijdens de behandeling. 

Na de ingreep herstelt men snel en is er geen werkonderbreking.  

Een elastische kous moet 2 dagen dag en nacht en daarna 5 dagen overdag gedragen worden. Na de behandeling kan er kortdurend een trekkend gevoel onstaan en er kunnen zich blauwe plekken ontwikkelen.

Het voordeel van deze betrouwbare spataderbehandeling is dat het de grotere, dieper liggende spataders kan elimineren. 

Een nadeel zou kunnen zijn dat de techniek niet alle kleinere spataders meeneemt. 

Het kan zijn dat er na de laserbehandeling een vervolgbehandeling (sclerotherapie) nodig is. 

Een EVLT-laserprocedure is de minst belastende, meest geavanceerde spataderbehandeling met de beste resultaten.

De EVLT-laser procedure wordt in Nederland vergoed door de zorgverzekeraar.

Radiofrequency occlusion

Ook hier wordt een catheter in de ader opgevoerd. Radiofrequente energie wordt afgegeven aan de aderwand waarna deze afsluit.

Foam sclerotherapie

De foam sclerotherapie wordt gebruikt voor de grotere aders. Bij de foam methode wordt een schuim gebruikt die de ader permanent zou afsluiten. De VenaSeal methode gebruikt lijm om de bloedstroom te blokkeren. 

Zowel de ‘foamprocedure’ als de ‘lijmprocedure’ geven wisselende resultaten. Het zou goed zijn als hier meer onderzoek naar gedaan werd.

Spataderbehandelingen zijn vaak effectief, maar bieden geen garantie voor spataderloze benen. 

Doordat het bloed een nieuwe weg zoekt via andere aders kunnen deze aderen zich opnieuw ontwikkelen tot  spataders.

Overweeg je een spataderbehandeling, zorg er dan voor dat je naar iemand toe gaat met veel ervaring. 

Allerlei artsen, verpleegkundigen e.d. voeren tegenwoordig spataderbehandelingen uit. Bedenk dat een vaatchirurg gespecialiseerd is in de vaten. Ook bij complicaties tijdens of na de behandeling ben je in veilige handen.

Niet iedereen met spataders ondervindt daar pijn of klachten van. Het zou kunnen dat je iets aan je spataders wilt doen om cosmetische redenen. 

Raadpleeg je arts wat voor jou de beste optie is.

Het voorkomen van spataders

Er is geen manier om spataders helemaal te voorkomen maar het verbeteren van de bloedsomloop en de spierspanning kan het risico op spataders verkleinen.

• Fietsen is goed voor de bloedcirculatie en het versterkt de beenspieren
• Een gezond gewicht kan de symptomen verminderen
• Vermijd strakke kleding en schoeisel
• Vermijd obstipatie, eet vezelrijk en zoutarm
• Wieg (als je lang moet staan) van het ene been op het andere
• Vermijd hoge hakken
• Leg je benen hoger dan je hart als je ligt
• Wissel regelmatig van zit- naar sta-positie
• Compressiekousen kunnen helpen voorkomen dat bloed in de onderbenen stagneert

En natuurlijk is wandelen de beste low-impact bezigheid om goed voor je vaten te zorgen!

Met dank aan Angiodynamics voor geleverd beeldmateriaal.