Het lijdt geen twijfel dat stress een wissel kan trekken op onze geestelijke en lichamelijke gezondheid.
Maar wat moeten we weten om hier beter mee om te gaan?
In dit blog lees je wat stress is, wat de symptomen van stress zijn, wat de oorzaken en de gevolgen van stress zijn en krijg je tips hoe je stress vermindert.
Wat is stress?
Wat is stress? Stress is een niet specifieke reactie van het lichaam op een situatie waarbij het natuurlijke overlevingsmechanisme in werking treedt.
Je hartslag stijgt, je spieren spannen zich aan en je ademhaling versnelt. De adrenaline in je bloed stijgt en je staat paraat om te reageren.
Maar wanneer deze stresssymptomen aanhouden kom je niet meer tot rust of ontspanning.
Je hebt steeds meer moeite om stressvolle gebeurtenissen aan te kunnen.
De draagkracht neemt af, je raakt mentaal overspannen en lichamelijk uitgeput.
Zelfs dagelijkse bezigheden worden te veel.
Acute en chronische stress
Er bestaan verschillende soorten stress.
Acute stress
We spreken van acute stress wanneer de stressrespons van het lichaam gedurende korte tijd gebruikt wordt.
Deze gezonde stress voel je voor een sollicitatiegesprek of tijdens een spannende voetbalwedstrijd.
Een bepaalde mate van stress is nodig om goed met moeilijke situaties om te gaan, gezonde stress helpt je daarbij.
De gevolgen van acute stress zijn meestal niet ernstig, het lichaam keert na afloop van de stressvolle gebeurtenis terug naar zijn normale toestand.
Chronische stress
We spreken van chronische stress of langdurige stress wanneer stress vaak voorkomt of lange tijd aanwezig is.
Bijvoorbeeld na het verlies van een dierbare of wanneer er financiële problemen zijn.
Chronische stress kan leiden tot een situatie waar je de dingen niet meer kunt bolwerken. De balans is verstoord en je raakt mentaal en lichamelijk uitgeput.
Ongezonde stress ontstaat wanneer je lichaam niet de tijd krijgt om te herstellen waardoor gezondheidsproblemen en stress gerelateerde klachten zoals overspannenheid en een burn out kunnen ontstaan.
Wat levert stress op?
Stress helpt in stressvolle situaties de focus en de waakzaamheid te verbeteren. Het is een heel normale en belangrijke lichamelijke reactie in tijden van crisis.
Stress helpt het lichaam zich voor te bereiden om te vechten of te vluchten.
Wat zijn oorzaken van stress?
Stress heeft verschillende oorzaken. Bekende oorzaken die voor stress zorgen zijn ziekte, een drukke baan, het overlijden van een naaste, financiële problemen en relatieproblemen.
Ingrijpende gebeurtenissen dus.
Maar ook alledaagse dingen zoals verkeersdrukte, geluidsoverlast of onzekerheid over je baan kunnen veel stress opleveren.
Dit soort zaken kunnen ervoor zorgen dat je slecht slaapt waardoor je vermoeid opstaat en in de vicieuze cirkel van stress terecht komt.
Ook je persoonlijkheid speelt mee hoe jij reageert op spanning.
Eigenschappen als perfectionisme, prestatiegerichtheid en een groot verantwoordelijkheidsgevoel maken je gevoeliger voor stress.
Wat zijn de symptomen van stress?
Stress wordt gekenmerkt door lichamelijke symptomen, psychische symptomen en gedragsveranderingen:
Lichamelijke symptomen:
- Aanhoudende of onverklaarbare vermoeidheid
- Slechte eetlust
- Uitputting
- Psychosomatische klachten zoals: spierpijn , hoofdpijn, rugpijn, maagpijn, darmstoornissen, verminderde weerstand tegen infecties, versnelde hartslag.
Psychische symptomen:
- Niet meer tot rust kunnen komen
- Opgejaagd zijn
- Geïrriteerd zijn
- Huilbuien
- Stemmingswisselingen
- Piekeren
- Angst
- Onverschilligheid
- Onzekerheid
- Minder zelfvertrouwen.
Gedragsveranderingen:
- Slapeloosheid
- Isolerend gedrag
- Lusteloosheid
- Meer fouten maken
- Vergeetachtigheid
- Concentratieverlies
- Besluiteloosheid.
De gevolgen van stress
Een van de hoofdrolspelers in de stressrespons is cortisol, een hormoon dat door de bijnieren wordt afgegeven. Een te hoge cortisolspiegel kan leiden tot problemen als angst, depressie en insulineresistentie. Chronisch hoge cortisolspiegels kunnen ook bijdragen aan gewichtstoename, hartziekten en andere gezondheidsproblemen.
Stress en je hart
Stress is een belangrijke risicofactor voor cardiovasculaire problemen, zoals hoge bloeddruk en hartziekten. Ernstige of langdurige stress kan leiden tot arteriosclerose, waarbij de slagaders zo sterk vernauwd raken dat ze niet langer voldoende zuurstofrijk bloed naar het hartspierweefsel laten stromen. Dit geeft pijn op de borst en kan leiden tot een hartinfarct.
Ongezonde leefstijl
Daarnaast leef je vaak minder gezond in stressvolle periodes. Je gaat bijvoorbeeld ongezonder eten, beweegt minder, drinkt meer of je begint weer met roken. Een ongezonde leefstijl is een risicofactor voor hart- en vaatziekten.
Stress en zwangerschap
Wanneer je tijdens je zwangerschap veel stress ervaart kan dit gevolgen hebben voor jou en je baby. Stress wordt bijvoorbeeld in verband gebracht met vroeggeboorte. Een verhoogd cortisolgehalte tijdens de zwangerschap kan er ook toe bijdragen dat het stressmechanisme van de baby wordt verstoord, wat op latere leeftijd kan leiden tot overgewicht, diabetes en hoge bloeddruk.
Gevoelig voor stress
Hoe kan het dat de één veel stress ervaart in een bepaalde situatie, terwijl de ander er nauwelijks last van heeft? Hieronder geven we vier mogelijke redenen.
Perceptie
We hebben ieder onze eigen manier om naar de wereld te kijken en dat betekent dat iedereen de situatie dus ook anders ervaart.
Persoonlijkheid
Sommige eigenschappen helpen om beter met stress om te gaan. Bijvoorbeeld doordat je gemakkelijk hulp zoekt of een positieve levensinstelling hebt. Andere eigenschappen zorgen er juist voor dat je minder goed met stress om gaat. Bijvoorbeeld doordat je liever alles alleen doet en de wereld wat somberder ziet.
Traumatische ervaringen
In de eerste vier levensjaren blootgesteld worden aan hevige stress maakt je gevoeliger voor stress later in je leven. Voorbeelden zijn traumatische ervaringen of een onstabiele omgeving.
Draagkracht en draaglast
Dit houdt verband met het evenwicht tussen je draagkracht, dus dat wat je aan kunt, en de last die je op je bord krijgt. Sommige mensen krijgen nou eenmaal meer op hun bord dan anderen.
Hoe weet je of je teveel stress hebt?
Om stressniveaus te kunnen verminderen, is het belangrijk te weten hoe jij op stressvolle situaties reageert.
Wat ervaar je? Heb je gespannen kaken, een oppervlakkige ademhaling, druk op de borst misschien? Of ben je snel boos, gefrustreerd, bang of nerveus en trek je jezelf terug en vermijd je bepaalde situaties?
Ken jezelf
Als je merkt dat je je voortdurend zorgen maakt over dingen die je niet in de hand hebt, kan dit een teken zijn dat je te veel stress ervaart. Als je moeite hebt met slapen of concentreren, kan dat ook een teken zijn dat je stressniveau te hoog is. En als je merkt dat je naar alcohol, drugs of andere ongezonde mechanismen grijpt, is dat zeker een teken dat je actie moet ondernemen om je stressniveaus te verlagen.
Ken de situatie
Om stress te verminderen is het belangrijk dat je uitzoekt wat je spanning veroorzaakt. Heb je een hoge werkdruk? Heb je teveel hooi op je vork? Is er sprake van problemen? Wil je dat alles altijd perfect gaat? Neemt je hectische gezin te veel tijd in beslag? Of is het een combinatie van factoren?
Spanningsklachten gaan niet vanzelf over, je zult actie moeten ondernemen. Wat die actie is, hangt af van de aard en de ernst van je klachten. Voor sommige mensen betekent dat een paar stapjes terug, terwijl er bij een ander veel meer voor nodig is om de spanning te verminderen.
Stress voorkomen
Schrijf op wat bij jou stress veroorzaakt: Wat kost veel energie en wat kan gedaan worden om die specifieke situatie te vermijden of het hoofd te bieden? Leer grenzen stellen en 'nee' zeggen. Maak tijd vrij voor dingen die je leuk vindt en waar je energie van krijgt.
Hoe blijf ik stress de baas?
- Houd het simpel en probeer niet alles tegelijk te doen. Doe één ding en neem er de tijd voor.
- Een regelmatig dag- en nachtritme is belangrijk om stress de baas te blijven.
- Maak een lijst van zaken waar je energie van krijgt en maak er tijd voor vrij.
- Een opgeruimd huis of werkplek is goed voor je gemoedsrust.
- Praat met iemand die je kunt vertrouwen over je zorgen. Een goed gesprek heeft een gunstig effect op je stressbestendigheid.
- Plan tijd in voor onverwachte gebeurtenissen
- Richt je aandacht op de voordelen van stress.
- Zet stress om in positieve energie. Lees 'The Upside of Stress' van Kelly McGonigal
- Sport. Bewegen helpt stress verminderen.
- Een gezond lichaam vergroot de draagkracht: meer bewegen, gezonder eten, voldoende slapen, beperk koffie, alcohol en tabak.
- Gebruik lavendel als je je gestrest voelt. Denk aan essentiële olie of een fijne (hand)crème met lavendel. Lavendel geeft je een ontspannen gevoel en heeft een kalmerend effect.
- Wees je bewust van je eigen reacties op stress en probeer stressvolle situaties waar mogelijk te vermijden.
- Zorg elke dag voor ontspanning: lees, brei, doe aan yoga, speel een instrument of neem een bad.
- Doe een cursus ‘timemanagement' of een andere cursus die zich richt op het vinden van de juiste balans tussen gezin, werk en een sociaal leven.
- Doe een cursus stressmanagement. Vaardigheden als assertief zijn en beter met conflicten omgaan kun je leren.
- Lees ons blog over mindfulness. Leef in het hier-en-nu, neem je gedachten waar, oordeel niet maar accepteer en richt je aandacht weer op je ademhaling.
- Leer de eisen die je aan jezelf stelt om te buigen naar realistischer verwachtingen.
- Neem wat vaker een pauze. Te veel hooi op je vork vermindert je weerstand en maakt je vatbaarder voor de gevolgen van stress.
- Luister naar muziek. Muziek verlaagt de hartslag en je bloeddruk.
- Stress verminderen door tegen jezelf in de derde persoon te praten. Uit onderzoek aan de universiteit van Michigan State blijkt dat wanneer je tegen jezelf praat alsof je tegen een vriend(in) praat je objectiever denkt en minder snel emotioneel bent.
- Wees dankbaar en leg de nadruk op de positieve dingen in het leven. Een positieve houding helpt het cortisolniveau te stabiliseren en stress te verminderen
Tip: The stress of life van Dr. Hans B. Selye
Wil je meer lezen en ben je geïnteresseerd in een medisch- wetenschappelijk boek over wat stress is, hoe je stress vermindert en hoe je korte metten kunt maken met de lichamelijke klachten die je door stress ervaart? Dan is dit boek een goede keuze. "The Stress of Life" van Dr. Hans B. Selye is een klassieker op het gebied van stressonderzoek. Het boek is in vele talen vertaald en is vandaag de dag nog steeds zeer relevant, ook al werd het voor het eerst gepubliceerd in de jaren vijftig.
Hulp bij stress en psychische klachten
Heb je lange tijd last van stress. Zoek dan steun bij familie, vrienden of zoek professionele hulp. Neem contact op met je huisarts of ga eens met een erkend eerstelijns psycholoog praten. Samen met je psycholoog bespreek je wat je klachten zijn en wat voor jou de beste behandelmethode is. Dat kan bijvoorbeeld rationele emotieve therapie (RET) of cognitieve gedragstherapie zijn.
Conclusie
Stress hoort bij het leven, maar als het chronisch wordt, kan het zijn tol eisen van onze geestelijke en lichamelijke gezondheid. Er zijn echter manieren om met stress om te gaan. In dit blog hebben we de oorzaken van stress en enkele tips uiteengezet om de stress in je leven te verminderen. Wanneer je lijdt aan chronische stress of gewoon meer wilt weten over hoe je je stressniveaus beter kunt beheersen neem dan eventueel contact op met je huisarts.
