Een open been is een wond aan het onderbeen die maar niet wil genezen.
Een open been komt meestal bij ouderen voor en bevindt zich meestal in de buurt van de enkel.
Het wondje begint klein maar kan zich in de loop van de tijd ontwikkelen tot een wond met een diameter van enkele cm’s.
Het Latijnse woord ulcus = zweer, en cruris = van het onderbeen geven een open been de wetenschappelijke naam 'Ulcus Cruris'.
Wonden die geïnfecteerd raken kunnen pijn doen en gaan jeuken.
Er zijn verschillende oorzaken voor beenulcera.
Een open been kan het gevolg zijn van verschillende aandoeningen.
De meest voorkomende onderliggende aandoening is een veneuze ziekte. 60 tot 80 procent van alle open benen hebben hier mee te maken.
Een arts moet een nauwkeurige diagnose stellen en de oorzaak van het probleem in kaart brengen. Zo kan ervoor gezorgd worden dat de patiënt de juiste therapie krijgt.
Een open been wordt geclassificeerd volgens de volgende bloedsomloopproblemen.
De meest voorkomende vorm is het Ulcus cruris venosum (veneuze beenulcus). Bij deze vorm wordt het open been veroorzaakt door een aderprobleem. Een arterieel ulcus (t.g.v. arteriële problemen met de bloedsomloop) of een gemengde beenulcus komen veel minder vaak voor.
Het veelvoorkomende ulcus cruris venosum wordt veroorzaakt door een ernstige chronische veneuze insufficiëntie.
Het bloed in ons lichaam wordt via bloedvaten vervoerd.
De slagaders transporteren zuurstofrijk bloed van het hart naar de verschillende weefsels. De aders vervoeren zuurstofarm bloed uit die weefsels weer terug naar het hart.
Wanneer aders er niet langer voor kunnen zorgen dat het bloed efficiënt naar het hart terug wordt getransporteerd spreken we van veneuze insufficiëntie.
Spataderen zijn hiervan meestal de oorzaak. Ze ontstaan wanneer aders door de oplopende druk in de ader wijder worden.
Aders worden geleidelijk zwakker waardoor ze hun functie niet meer goed kunnen uitvoeren.
Spataderen kunnen onder andere ontstaan doordat men er aanleg voor heeft, doordat er sprake is van overgewicht of doordat men weinig beweegt en veel zit.
Een chronische veneuze insufficiëntie, dus het chronisch niet goed functioneren van aders kan leiden tot huidverkleuring, wondjes en zweren en andere problemen, m.n. in het gebied rond de enkel, wanneer deze aandoening niet wordt behandeld.
De symptomen van open benen variëren. Wanneer er sprake is van een beenzweer is dit bijvoorbeeld vaak pijnlijk maar dit hoeft niet.
Toch is het belangrijk om een afspraak met je huisarts te maken wanneer je de volgende symptomen hebt:
Een open been kan branden en jeuken. De huid wordt vaak rood. Wanneer de zweer geïnfecteerd is kan er sprake zijn van gele of groene uitvloed. De huid kan warm aanvoelen en het gebied rondom de zweer kan gezwollen en verkleurd zijn.
De benen kunnen pijn doen. En afhankelijk van hoe gezwollen de enkel is kan de huid strak aanvoelen en er glanzend uitzien.
Een onderliggende (chronische) veneuze ziekte aan de binnenzijde van het been zal op termijn zichtbaar worden aan de buitenkant.
Pigmentatie is een indicatie van een vergevorderde veneuze ziekte. De kleur van de huid verandert naar roestbruin, als gevolg van het lekken van rode (ijzer bevattende) bloedcellen in de weefsels.
Andere pigmentatieproblemen zijn witte atrofische littekens (de huid wordt dun en doorschijnend) en een verharding onder de huid door lipodermatosclerose (een verstijving en verharding in het been).
Wanneer er een (langdurig) probleem is met de bloedcirculatie in de beenaders kunnen de kleinste verwondingen al leiden tot een slecht genezend wondje.
Dat komt doordat de veneuze insufficiëntie zorgt voor een verhoogde druk in de aderen. Deze constante hoge druk beschadigt de kleine bloedvaatjes en maakt ze kwetsbaar.
Het gevolg hiervan is dat de huid gemakkelijk kapot gaat wanneer men zich stoot of anderszins bezeerd.
Als het probleem, de verstoorde bloedcirculatie, niet wordt behandeld en de bloedsomloop niet hersteld wordt, dan is het mogelijk dat de zweer niet geneest en men misschien wel jarenlang met een open been blijft zitten.
Ten gevolge van de wond zullen patiënten minder bewegen, hetgeen betekent dat de kuitspierpomp, die het adersysteem ondersteunt bij het transporteren van het bloed, te weinig wordt gebruikt.
Hierdoor wordt de veneuze terugvloed, die toch al onvoldoende was, nog verder verminderd.
Bacteriën die de wond infecteren kunnen ervoor zorgen dat de wond traag geneest en dat er vieze geurtjes ontstaan.
Een combinatie van pijn, verminderde mobiliteit, de geur van de wond en het wondvocht kan ertoe leiden dat de patiënt sociaal geïsoleerd raakt.
Wat verhoogt het risico op een open been? Er zijn verschillende factoren die het risico op een open been vergroten.
De kans op een open been neemt toe met de leeftijd. Ouderen zitten veel, waardoor de kuitspierpomp niet vaak wordt gebruikt en het bloed niet goed uit de benen wordt gepompt.
Vrouwen zijn vatbaarder voor open benen dan mannen.
Veneuze ziekten zijn vaak erfelijk.
Overgewicht vergroot de druk in en op de beenaders.
Een beperkt gebruik van de kuitspieren beïnvloedt de beenaders.
Bloedstolsels kunnen kleppen in de beenaderen hebben beschadigd.
Gezwollen en verwijde aders veroorzaakt door defecte kleppen.
Letsel zoals een gebroken been of een heupoperatie zorgt bij de patiënt op leeftijd voor verminderde mobiliteit.
Veel patiënten met diabetes mellitus lijden aan diabetische ulcera. Vaak wordt de diabetische zweer veroorzaakt door slecht zittend schoeisel. Een verwaarloosde of onjuiste voetverzorging kan ook de oorzaak zijn.
Trombose is een obstructie in een ader veroorzaakt door een bloedstolsel. Bloedstolsels kunnen de kleppen in de aders van de kuiten beschadigen. Beschadigde kleppen zorgen voor een beperkte doorstroom van het bloed uit de benen naar het hart.
Een veneuze aandoening, zoals spataderen, die begint met zware, vermoeide benen kan uiteindelijk leiden tot een open been wanneer deze niet wordt behandeld.
De beste preventie is daarom om spataderen serieus te nemen en in een vroeg stadium een arts te raadplegen zodat de juiste behandeling kan worden gestart.
Spataderen veroorzaken meestal niet veel pijn bij patiënten en daarom negeren de meeste mensen de eerste duidelijke waarschuwingstekens.
Veel patiënten gaan pas naar de dokter wanneer ze al een open been hebben.
Om een open been te voorkomen moet gezorgd worden voor een optimale bloedcirculatie. Ook moeten alle factoren geëlimineerd worden die ervoor kunnen zorgen dat een wondje ontstaat.
Iedere patiënt met een open been moet onmiddellijk medische hulp zoeken. Het eerste aanspreekpunt is je huisarts.
Bij de behandeling van een open been is het belangrijk om de onderliggende ziekte, de chronische veneuze insufficiëntie, te behandelen. Het doel van deze behandeling is om de verstoorde doorbloeding te verbeteren.
De arts beslist daarbij welke therapeutische behandelingen geschikt zijn voor de patiënt.
Mogelijke maatregelen zijn wondreiniging, wondbehandeling met medicijnen, zwachtelen en compressietherapie met compressiekousen.
Let op: hoewel compressietherapie bij een open been wordt aanbevolen zal dit vaak geen onderdeel van de behandeling zijn tijdens de acute wondfase.
Nadat de zweer is genezen zal de arts regelmatig controles willen uitvoeren en moeten er maatregelen worden genomen die ervoor zorgen dat het open been niet terugkeert. Deze therapie omvat compressiekousen en spataderbehandelingen.