De kleppen in de aderen zorgen ervoor dat het bloed uit de benen tegen de zwaartekracht in omhoog naar het hart wordt gepompt. Kleppen voorkomen dat het bloed dus niet terug de aders instroomt. Wanneer deze kleppen niet meer goed sluiten, kan het bloed terugstromen. De hoge druk in de ader rekt de ader op en zo ontstaat een spatader.
Er zijn verschillende soorten spataderen.
Er zijn dikke spataderen waarbij knobbels zichtbaar kronkelend over de benen lopen, er zijn kleine pennenstreep spatadertjes die (meestal) geen pijnklachten geven en er zijn spataderen die niet aan de oppervlakte zichtbaar zijn maar die wel voor een zeurend gevoel en pijn in de benen kunnen zorgen.
De symptomen die bij spataderen kunnen horen zijn:
In dit artikel gaan we dieper in op de oorzaken van spataderen.
Spataderen worden veroorzaakt door een verhoogde druk in de aderen in combinatie met afwijkingen aan de klepjes in het bloedvat. Dit kan verschillende oorzaken hebben.
De aders in onze benen vervoeren zuurstofarm bloed van de weefsels terug naar het hart. Daarbij moeten ze tegen de zwaartekracht in werken.
Om dat proces te vergemakkelijken zijn de beenaders voorzien van kleppen en wordt gebruik gemaakt van de voet- en kuitspierpomp.
De kleppen in het bloedvat zorgen ervoor dat het bloed in het been in één richting blijft stromen. Ze voorkomen dat het bloed terugstroomt of blijft hangen.
Met behulp van de kleppen kunnen aders zuurstofarm bloed terug naar het hart brengen waar het via de longen onze cellen opnieuw voorziet van zuurstof.
Wanneer de kleppen in de benen verzwakt zijn of beschadigd raken kan zich bloed in de aders ophopen.
Hierdoor worden de aderen wijder en kunnen spataderen ontstaan.
Spataders is dus een aandoening die optreedt wanneer de kleppen in de ader niet goed functioneren en het bloed niet goed doorstroomt naar het hart.
Bij deze spataders zie je vaak zichtbare knobbels of gezwollen paars blauwe aderen op de benen.
Slecht functionerende kleppen kunnen verschillende oorzaken hebben.
Veel mensen met spataderen vragen zich af of ze hun spataders van hun ouders hebben geërfd. Dat kan inderdaad het geval zijn.
De kans op spataderen neemt toe wanneer je een naast familielid hebt die last van spataderen heeft.
Wanneer je een ouder met spataderen hebt is de kans dat jij spataderen krijgt ongeveer 40 procent. En wanneer beide ouders spataderen hebben neemt dat zelfs toe tot wel 90 procent!
Te weinig kleppen hebben of kleppen die niet goed werken is dus iets dat je van je ouders kunt erven.
Spataders komen vaker voor naarmate we ouder worden. Dat komt omdat de klepjes in de aders zwakker worden naarmate de leeftijd vordert. Wanneer de kleppen hun elasticiteit en kracht verliezen neemt de kans op spataderen toe.
Dat wil niet zeggen dat spataderen niet voorkomen bij jonge mensen. De jongste patiënt met spataderen die wij op ons spreekuur hebben gezien was 17 jaar.
Zichtbare spataders op de benen zorgt ervoor dat mensen zich ouder gaan voelen dan ze zijn en dit is een belangrijke reden waarom veel ouder wordende volwassenen op zoek gaan naar een oplossing voor hun spataderprobleem.
Maar er zijn ook gezondheidsgerelateerde redenen om een behandeling van je spataderen te overwegen.
De symptomen (pijn, bang voor openstoten) van spataderen kunnen ervoor zorgen dat je minder actief bent dan je zou willen. Terwijl beweging juist zo belangrijk is voor een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid.
Afvallen is niet voor niets iets dat mensen zich regelmatig voornemen. Overgewicht draagt bij aan de kans op gezondheidsproblemen zoals hartaandoeningen, hoge bloeddruk, diabetes en sommige vormen van kanker.
Overgewicht kan ook spataderen veroorzaken. De extra kilo's zetten druk op je aderen.
Niet alleen kan overgewicht bijdragen aan de ontwikkeling van spataderen.
Overgewicht kan ook het spataderprobleem maskeren.
Zwaarlijvige mensen realiseren zich soms niet dat ze spataderen hebben. De aders zijn niet zichtbaar door het overtollige vet.
Onbehandelde spataders kunnen leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zoals open benen.
Hebben vrouwen vaker spataderen? Met name in de zomer wanneer rokken en korte broeken gedragen worden zijn spataders bij veel vrouwen duidelijk te zien.
Hoewel spataderen even veel voorkomen bij zowel mannen als vrouwen lijken vrouwen er wel veel vatbaarder voor.
Hoe kan dat?
Hormonen, met name oestrogeen en progesteron, beïnvloeden de menstruatiecyclus en de lichamelijke ontwikkeling.
Naarmate vrouwen ouder worden, kunnen hormonale veranderingen stemmingswisselingen en opvliegers veroorzaken.
Maar spataderen zijn ook hormoongerelateerd.
Veranderingen in hormoonspiegels kunnen de werking van de kleppen in de aders verminderen.
Hormonale veranderingen zorgen ervoor dat de wand van de aderen in de benen slapper wordt.
Het resultaat is dat bloed zich ophoopt in de ader, waardoor de ader uitrekt en zwakker wordt. Zo kan een spatader ontstaan.
Spataderen zijn voor ongeveer de helft van de vrouwen een (meestal ongevaarlijk) onderdeel van de zwangerschap.
Ze treden op wanneer de baarmoeder druk uitoefent op de grote ader die het bloed van de voeten en de benen terug naar het hart brengt.
Spataderen kunnen erg vervelend zijn, ze kunnen jeuken, kunnen pijnlijk zijn en zorgen voor ongemak.
Toch wordt behandeling tijdens de zwangerschap afgeraden.
Bij een meerderheid van de vrouwen zullen spataderen die tijdens de zwangerschap zijn ontstaan, binnen drie maanden verminderen en verdwijnen.
Wanneer de spataderen blijven bestaan kan een vaatspecialist geraadpleegd worden die de aders beoordeelt en een geschikte behandelingsoptie zal voorstellen.
Heb je spataderen en ben je zwanger? Neem contact op met je huisarts wanneer je aderen gezwollen zijn, warm of rood worden, als ze bloeden, wanneer je huiduitslag op je been of enkel krijgt, of wanneer de huid op het been van kleur verandert of dikker wordt.
Klinische studies hebben aangetoond dat wanneer je een beroep hebt waarbij je veel moet zitten of veel moet staan het risico op spataderen groter wordt.
De belangrijkste reden daarvoor is het gebrek aan beweging. Lang staan of zitten vergroot het risico op spataderen. Dat komt omdat je aders, wanneer je lang in dezelfde positie blijft, harder moeten werken om het bloed naar je hart te pompen.
Het onderzoek dat aantoont dat langdurig staan of zitten het risico op spataderen vergroot, is vrij overtuigend.
Uit Deens onderzoek uit 2005 onder bijna 10.000 werknemers bleek dat langdurig staan op het werk een extra risico vormt voor ziekenhuisbehandeling als gevolg van spataderen.
Een onderzoek uit 2015 onder verpleegkundigen van drie ziekenhuizen gaf hetzelfde verhoogde risico aan.
Een studie uit 2012 concludeerde dat "... de kans op spataderen significant hoog was voor zowel mannelijke als vrouwelijke werknemers die langdurig moeten staan."
Ander onderzoek heeft aangetoond dat langdurig staan in combinatie met overgewicht het risico op spataders nog groter maakt.
We zitten veel. En niet alleen omdat we een zittend beroep hebben.
Veel zitten en weinig beweging al dan niet in combinatie met slechte voedingsgewoontes heeft direct effect op je cardiovasculaire gezondheid.
Recent onderzoek toont aan dat een gebrek aan lichaamsbeweging nadelige gevolgen kan hebben voor de gezondheid van je aders.
Wat is een zittende levensstijl?
Bij een zittende leefstijl hou je je vooral bezig met activiteiten als tv kijken, scrollen door de sociale apps en 'socializen'.
En ja, ook het feit dat de meesten van ons de hele dag met een computer werken hoort bij een zittende levensstijl.
Wanneer dit betrekking op jou heeft kun je spataderen voorkomen door regelmatig op te staan en een stukje te lopen en de kuitspieren aan te spannen.
Wanneer je zit wen je dan aan om regelmatig je voeten en tenen te bewegen.
Spataderen kunnen ook ontstaan na het doormaken van een een trombose.
Spataders na een trombose worden secundaire spataders genoemd.
Ze ontstaan bij een afsluiting in een diepe ader in het been.
De verwijde aders ontstaan doordat het lichaam de bloedsomloop herstelt via andere, meer oppervlakkig verlopende aders.
Wanneer je kronkelende blauwe spataderen op je benen hebt en symptomen ervaart die bij spataderen horen is het tijd om contact met je huisarts te zoeken.
Symptomen spataderen:
Wanneer je kleine 'pennenstreep' spatadertjes hebt en geen klachten kun je bij ons een afspraak maken voor sclerotherapie.
Spataders genezen niet vanzelf. Vaak is er een operatie (laserbehandeling) of sclerotherapie nodig om de kwaal aan te pakken. Soms wordt er eerst gekozen voor een behandeling met steunkousen.
Complicaties die op termijn kunnen optreden wanneer zichtbare of onzichtbare spataderen niet behandeld worden zijn onder andere ontsteking, trombose (trombosebeen) en een open been (slecht helende wonden).
Meer weten? Lees het artikel Hoe gevaarlijk zijn spataderen?
