Spataderen is een aandoening die ontstaat wanneer bloed zich in de aderen verzamelt en niet goed doorstroomt. Bloed wat niet doorstroomt zorgt voor druk in de ader waardoor deze wijder wordt.
Een slechte bloedsomloop kan verschillende oorzaken hebben.
Het kan komen doordat je langdurig in dezelfde positie zit, vaak en lang stil staat, door een ander probleem met de aders of door een levensstijl die je benen langdurig en zwaar belast.
Spataderen kunnen ook ontstaan als gevolg van een aderontsteking of onder invloed van hormonen bijvoorbeeld tijdens een zwangerschap.
De ontwikkeling van spataderen is vaak het gevolg van een genetische aanleg. Als je familieleden hebt die spataderen hebben (gehad), is de kans groot dat jij op een bepaald moment in je leven ook spataderen krijgt.
De hoofdoorzaak van spataderen is een oplopende druk in één of meerdere aders van de boven- en/of onderbenen.
Het bloed in de aders van de benen moet van de voeten omhoog naar het hart worden getransporteerd.
Dit is een beweging tegen de zwaartekracht in en om dit voor elkaar te krijgen maakt je lichaam gebruik van voet- en kuitspieren die het bloed omhoog duwen. Daarnaast voorkomen de kleppen in de aderen dat het bloed terugstroomt.
Die kleppen in zo'n bloedvat zijn eenrichtingskleppen. Ze gaan open wanneer bloed omhoog wordt gestuwd en sluiten om te voorkomen dat bloed terug de ader in kan stromen.
Wanneer deze kleppen zwak zijn of niet goed werken, kan er bloed terugstromen. Daardoor loopt de druk in de ader nog verder op en kan zich een spatader vormen.
Dit wordt in een vergevorderd stadium zichtbaar doordat blauw-paarse dikke aders over het been zichtbaar worden.
Spataderen komen meestal op de benen voor en worden als verdikte en verwijde aderen soms met, soms zonder knobbels zichtbaar.
Symptomen zijn onder meer:
Spataderen komen vaak voor, vooral naarmate we ouder worden en het weefsel rond de aderwanden dunner en minder elastisch wordt. Een aantal factoren zoals voeding, levensstijl en erfelijkheid spelen een belangrijke rol in hoe snel ze ontstaan en hoe snel ze groter worden.
Het is niet precies bekend hoe lang het duurt voordat spataderen zich ontwikkelen, maar waarschijnlijk duurt het jaren voordat de eerste symptomen voelbaar of zichtbaar worden.
Echter, als je zwakke bloedvaten hebt geërfd en spataderen in je familie voorkomen kan het zijn dat die lelijke aders zich veel vroeger ontwikkelen dan bij iemand zonder die familiaire belasting.
Bij vrouwen met een lichte huid zullen aders sneller zichtbaar zijn dan bij vrouwen met een donkere huid. Bij mensen met weinig lichaamsvet zul je ook sneller aders zien.
Omgekeerd draagt overgewicht bij aan de ontwikkeling van spataderen doordat de extra kilo's extra druk op de benen en de aders leggen.
Wanneer je plotseling (spat)aders ziet die er eerder niet zaten kan dit worden veroorzaakt door:
Wanneer je veel in de zon zit of je verbrand bent zullen je aders zichtbaarder zijn. Dit geldt vooral voor mensen met een bleke huid.
Bescherm je huid daarom bij blootstelling aan de zon, zomer en winter, met een goede zonnebrandlotion.
Ook de aders in het gezicht verdienen extra aandacht en kunnen onder invloed van zonlicht zichtbaarder worden. Gebruik daarom altijd een goede dagcrème met SPF en draag een hoed wanneer je tussen 10.00 en 16.00 buiten bent.
Aders kunnen ook ineens zichtbaar worden wanneer er sprake is van hormonale veranderingen, in de puberteit, tijdens de zwangerschap of wanneer je in de menopauze bent. Dit is één van de redenen waarom vrouwen vaker spataderen hebben dan mannen.
Ook kunnen vrouwen die een anticonceptiepil slikken ineens meer zichtbare aders krijgen.
Een flinke blessure met het daaropvolgende gebrek aan beweging of een wond aan het been kunnen ook zorgen voor meer zichtbare aders of spataders.
Gebrek aan beweging vermindert de bloedcirculatie, of dat nu komt door een blessure of doordat je veel moet zitten of staan. En een slechte bloedsomloop is een risicofactor voor spataderen.
Wanneer je door een blessure of ongeval aan je stoel gekluisterd bent leg dan je benen hoog en wiebel regelmatig met je tenen.
Roken en drinken kunnen ook zorgen voor meer prominent aanwezige aders. Alcohol zorgt ervoor dat de bloedvaten tijdelijk verwijden en regelmatig alcoholgebruik kan ervoor zorgen dat dit tot een permanente situatie leidt.
De schadelijke gevolgen van roken zijn welbekend maar omvatten ook een toename van het risico op spataderen. De chemicaliën die in sigaretten zitten kunnen ervoor zorgen dat de bloedvaten in de huid, bijvoorbeeld in het gezicht, zichtbaarder worden.
Spataderen worden vaak geassocieerd met ouder worden, maar ook veel jonge mensen hebben spataderen.
Eén van de meest voorkomende oorzaken van spataderen bij jonge vrouwen is zwangerschap. De hormonale veranderingen die daarmee gepaard gaan kunnen ervoor zorgen dat aderwanden in de benen slapper en wijder worden.
Dit maakt het voor de kleppen in de aders onmogelijk om goed te sluiten en zo te voorkomen dat het bloed terugstroomt of blijft hangen. Spataderen in de zwangerschap ontwikkelen zich ook door de druk van de groeiende baby op de aders.
Veel uren achter elkaar staan of veel zitten kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van spataderen bij jonge mensen.
Om het bloed terug naar het hart te pompen, zijn de aders naast de kleppen in de aders, ook afhankelijk van de druk die wordt geleverd door spierbewegingen in de voeten, de kuiten en de bovenbenen.
Beweging zorgt voor spiersamentrekkingen en wanneer je veel moeten zitten of staan bijvoorbeeld omdat je een zittend of staand beroep hebt, krijgen de aders niet de hulp die ze nodig hebben.
Het risico op het ontwikkelen van spataderen neemt toe wanneer je familieleden met spataderen hebt. Sommige mensen zijn van nature meer vatbaar voor spataderen en wanneer je dan ook nog familiair belast bent maakt dat de kans op spataderen extra groot.
Een spatader is een ader met kapotte kleppen. Kapotte kleppen zorgen voor een niet goed functionerende ader: het bloed stroomt niet goed door naar het hart, de ader wordt wijder met een oplopende druk tot gevolg.
Spataderen gaan niet vanzelf weg. Sterker nog, wanneer je er niets aan doet zullen ze in de loop van de tijd alleen maar groter worden.
Met alle vervelende symptomen van dien: pijnlijke benen, gezwollen benen, vermoeide benen en jeuk.
Daarop is één uitzondering van kracht. Na een zwangerschap, wanneer de baby geboren is en de druk op de aders normaliseert kunnen de spataderen na verloop van tijd ook weer verdwijnen.
Spataderen die onbehandeld blijven kunnen heel wat lichamelijke (maar ook mentale) problemen veroorzaken. Onbehandelde spataderen kunnen leiden tot een verhoogd risico op ontsteking, een open been en trombose (trombosebeen). En het ongemak, de pijn in de benen, worden met de tijd alleen maar erger.
Onderschat ook de mentale belasting niet. Mensen met grote en kleine spataderen laten hun benen liever niet zien. Dat betekent geen korte broeken, leuke rokjes of ontspannen op het strand in een zwembroek, bikini of badpak. Gelukkig zijn er verschillende gemakkelijke en relatief goedkope behandelingsopties.
Spataderen bestaan er in soorten en maten en dat geldt ook voor de klachten die spataderen geven.
Zo zijn er mensen met zichtbare blauwe kronkels op de benen die veel klachten geven. Er zijn mensen met duidelijk zichtbare spataders die geen klachten geven. Er zijn mensen met spataderklachten zonder dat spataders zichtbaar zijn. En er zijn mensen die vooral last hebben van kleine spinnenweb spatadertjes die met name een cosmetisch probleem vormen.
Bij spataderen met pijnklachten ga je meestal eerst naar de huisart. Deze zal je doorsturen voor een Duplex-onderzoek. Een duplex-onderzoek brengt je aders en kleppen in beeld en de arts of laborant(e) onderzoekt of er sprake is van vernauwingen of afsluitingen. Ook wordt onderzocht hoe het bloed stroomt.
Afhankelijk van de uitslag kan besloten worden tot een behandeling met steunkousen/compressiekousen, sclerotherapie of een operatie in de vorm van een laserbehandeling.