Comprimeren betekent letterlijk samendrukken, therapie staat voor behandeling. Compressietherapie maakt dus gebruik van druk om te behandelen.
Meestal wordt deze behandeling gebruikt voor de benen maar het is ook toepasbaar op andere lichaamsdelen, zoals de armen of op bepaalde huidgedeelten.
Bij de benen is er meestal sprake van een te veel aan vocht (oedeem) wat verschillende oorzaken kan hebben:
- vochtophoping bij een slechte hartfunctie
- hoge bloeddruk
- een teveel aan eiwit in het bloed
- bij ontstekingen
- slecht genezende wonden
- of bij problemen met de bloedafvoer in het geval van spataderen of trombose.
Door druk op het been uit te oefenen wordt voorkomen dat het vocht vanuit de bloedbaan in de weefsels terecht komt en dat het aanwezige vocht weer door de bloedbaan wordt opgenomen. 
Door tegendruk te geven zorgt compressie er ook voor dat de ‘spierpomp’ beter werkt en het bloed dus beter kan worden afgevoerd.
De uitwendige druk in combinatie met spierbeweging wordt ambulante, letterlijk ‘lopende’, compressie genoemd.
Veel bewegen is dus bevorderlijk voor een goede doorbloeding.
De uitwendige druk kan worden verkregen met elastische zwachtels of met elastische kousen. Hierbij is het belangrijk dat de zwachtel door een zorgprofessional of bandagist wordt aangelegd en in het geval van kousen dat de juiste kous wordt aangemeten.
Meestal begint de compressietherapie met zwachtelen totdat voldoende effect verkregen is om over te kunnen gaan op een elastische kous.
Compressietherapie kan ook worden toegepast bij oedeem van de armen, zoals bij voorbeeld kan optreden na een lymfeklieroperatie in de oksel waardoor het (lymfe)vocht niet meer goed uit de arm kan worden afgevoerd.
En compressie kan bijvoorbeeld ook als behandeling worden toegepast op chirurgische wondgebieden, zoals in de plastische chirurgie, om littekenvorming tegen te gaan.
Kousen
Er zijn veel verschillende elastische kousen verkrijgbaar.
Van groot belang is de drukklasse oftewel de druk die je met de kous op het been wil bereiken.
Hoe meer druk, des te groter het effect van de compressiebehandeling op het been, op het aanwezige oedeem en op de afvoer van lymfevocht en bloed via de bloedsomloop.
De kousen worden op druk ingedeeld in een klasse systeem, variërend van klasse 1 (lichte druk) tot klasse 4 (maximale druk).
Een klasse 1 kous wordt bijvoorbeeld gebruikt ter preventie van trombose na een operatie of tijdens een lange vliegreis.
Een klasse 4 kous wordt voorgeschreven bij ernstig oedeem, bijvoorbeeld na een doorgemaakte trombose of bij slecht genezende zweren.
Na een spataderbehandeling zoals een EVLT laser of sclerotherapie wordt meestal gedurende 1 a 2 weken een klasse 2 kous voorgeschreven.
Kousen zijn er in verschillende maten en druk-klassen en in een groot assortiment voorhanden.
Bij kortdurend gebruik kan met goedkopere kousen worden volstaan, hoewel ze niet bij iedereen goed blijken te passen als je maat er net niet bij zit.
Bij langdurig en intensief gebruik worden de speciaal op maat gemaakte, duurdere kousen voorgeschreven. Deze kousen worden door de zorgverzekeraar vergoed.
Indien iemand veel baat heeft bij de wat lichtere compressiekousen, bijvoorbeeld bij lichte spatadervorming en een staand beroep, dan is het raadzaam een kwalitatief betere maatkous aan te schaffen, evenwel voor eigen kosten.
Een dergelijke kous kan dan ook goed gebruikt worden als iemand af en toe spataderen laat wegspuiten (sclerotherapie) omdat een dergelijke kous altijd beter zit dan de standaard gebruikte TED-kousen.
Tegenwoordig zijn er kwalitatief prima compressiekousen verkrijgbaar die bijvoorbeeld ook gebruikt worden bij de sportuitoefening.
Ze zijn verkrijgbaar in allerlei kleuren en printen en een enorme verbetering als je ze vergelijkt met de ‘oude’ elastische steunkousen: bruin, ‘karton’ en lelijk, die een slechte reputatie hadden en geassocieerd werden met ouderdom en ziekte.
Moderne compressiekousen passen bij een gezonde levensstijl.
Zwachtelen
Zwachtelen is ook een vorm van compressietherapie.
Bij zwachtelen wordt het been op professionele wijze door een bandagist gezwachteld.
Dit zwachtelen dient plaats te vinden op een manier die de druk gelijkmatig over het hele been verdeeld. Rekening moet worden gehouden met de verschillen in diameter in de loop van het been, de beweeglijkheid en plooien ter plaatse van de gewrichten, gebieden met veel onderhuids weefsel en gebieden ‘vlak op het bot’ zoals op het scheenbeen en bij de enkel.
Het zwachtelen dient niet te strak te geschieden, maar ook niet te los, zodat de zwachtels binnen de kortste keren afzakken.
Knie- en enkelgewricht moeten zo gezwachteld worden dat vrije beweging mogelijk is zonder het optreden van plaatselijke afknelling en hinderlijke plooien.
Kortom goed zwachtelen is een professionele handeling en dient door een professional te worden uitgevoerd om over effectieve compressietherapie te kunnen spreken.
Zwachtels kunnen een korte of een lange rek hebben. Dit bepaalt al naar gelang de situatie de mate van rustdruk en werkdruk die je ter plaatse wilt bereiken.
Unna boot
De Unna-’laars’ wordt zover bekend niet of nauwelijks gebruikt.
Volgens Wikipedia is het een speciaal gaasverband voorzien van zinkoxide zalf, dat kan worden gebruikt voor de behandeling van het ‘open been’ (veneuze ulcera) en andere vormen van veneuze insufficiëntie van het been.
Het zou ook worden gebruikt als een ondersteunende behandeling bij kneuzingen en letsel van de voet, enkel en onderbeen.
Hoe werkt compressietherapie
Compressietherapie werkt door het toepassen van druk op het onderliggende weefsel.
Deze druk zal een tegendruk vormen tegen de druk vanuit de bloedsomloop om vocht vanuit de aanvoerende vaten, slagaders en haarvaten, naar de weefsels te verplaatsen.
Anderzijds zal verhoging van de druk in het weefsel het daar aanwezige vocht/ lymfe richting de afvoerende bloedbaan, haarvaten en aders verplaatsen.
Kortom op twee manieren stimuleert drukverhoging in het weefsel de doorbloeding waarmee overtollig vocht wordt afgevoerd.
Daar kun je nog aan toevoegen dat drukverhoging op het been ook de spieren effectiever doet samentrekken waarmee de bloedsomloop extra wordt bevorderd, door middel van de zogeheten ‘spierpomp’.
Vandaar dat compressie, om zo effectief mogelijk te zijn, gecombineerd moet worden met lopen, we spreken dan dus over ambulante compressie.
Waar wordt het voor gebruikt
Compressietherapie wordt gebruikt in alle gevallen als de doorbloeding van het been bevorderd dient te worden om hiermee vocht, lymfe en afvalstoffen af te voeren.
De doorbloeding in het been kan verstoord zijn door te veel aanbod van vocht in het been, ophoping van vocht, lymfe afvalstoffen in het weefsel of door problemen bij de afvoer van vocht uit het been.
Te veel aanbod kan het gevolg zijn van een te hoge bloeddruk, te veel vocht in het weefsel bijvoorbeeld door ophoping eiwitten, ontsteking en infectie, problemen met de afvoer door problemen in de aders of lymfevaten.
Trombose en spataderen zijn voorbeelden van een belemmerde bloedafvoer. Een liesklier operatie of uitgebreide wondroos kan leiden tot een probleem in de afvoer van lymfe uit het been.
Dit zijn enkel voorbeelden van aandoeningen waarbij compressietherapie wordt voorgeschreven.
Is het (bewezen) effectief
Compressietherapie is wetenschappelijk bewezen effectief en op grond hiervan opgenomen als erkende reguliere behandeling in de gezondheidszorg.
Compressietherapie en trombose
Ook in het geval van trombose wordt de doorbloeding met compressietherapie bevorderd en de bloedstroom versneld om verdere toename van stolselvorming (bij trage bloedstroom) tegen te gaan en het oplossen van stolsels te bevorderen.
Compressietherapie en chronische veneuze insufficiëntie (CVI)
Bij chronische veneuze insufficiëntie wordt met behulp van compressietherapie:
- de doorbloeding bevorderd
- de stagnerende bloedstroom in de aderen door niet functionerende kleppen of door afsluiting ten gevolge van een doorgemaakte trombose tegengegaan
- de bloedstroom versneld en daarmee ook hernieuwde stolselvorming (bij trage bloedstroom) voorkomen.
Compressietherapie en spataderen
Ook in het geval van spataderen wordt de doorbloeding met behulp van compressietherapie verbeterd.
De stagnerende bloedstroom in de aderen die wordt veroorzaakt doordat de kleppen niet meer goed functioneren wordt gestimuleerd.
Ook wordt de spierpomp die het bloed richting het hart voortstuwt en die het bloed nog eens extra onder druk zet ondersteund.
De voordelen van compressie therapie
Bloedcirculatie
Compressietherapie werkt door het toepassen van druk op het onderliggende weefsel. Deze druk zal een tegendruk vormen tegen de druk vanuit de bloedsomloop om vocht vanuit de aanvoerende vaten, slagaders en haarvaten, naar de weefsels te verplaatsen.
Anderzijds zal verhoging van de druk in het weefsel het daar aanwezige vocht/ lymfe richting de afvoerende bloedbaan, haarvaten en aders verplaatsen. Dit leidt allemaal tot een verbetering van de bloedcirculatie.
Spataderen
Bij spataderen is er sprake van een probleem met de doorbloeding, dat wil zeggen het bloed wordt niet goed afgevoerd uit het been omdat bij spataderen meestal de kleppen niet goed functioneren.
Deze kleppen zorgen ervoor dat in combinatie met de ‘spierpomp’ het bloed uit het been wordt afgevoerd.
Met compressietherapie wordt er druk op het been uitgeoefend waardoor de doorbloeding wordt bevorderd, wijde aders worden dichtgedrukt zodat het bloed beter uit het been kan worden afgevoerd, ondanks de niet goed functionerende kleppen.
Huidzweren
Huidzweren zijn wat betreft de genezing sterk afhankelijk van een goede bloedsomloop. Zuurstof, afweerstoffen (zoals witte bloedcellen) en voedingsstoffen moeten worden aangevoerd en koolzuur en afvalstoffen moeten worden afgevoerd. Compressietherapie, mits dit door patiënt verdragen wordt bij pijnlijke huidzweren, verbetert de doorbloeding en dus daarmee de wondgenezing.
Trombose
Ook in het geval van trombose wordt de doorbloeding met compressietherapie bevorderd en de bloedstroom versneld. Dit om verdere toename van stolselvorming (bij een trage bloedstroom) tegen te gaan en het oplossen van stolsels te bevorderen.
Voor wie is compressietherapie geschikt
Medische indicaties
Compressietherapie is geschikt voor alle aandoeningen waarbij men een verbetering van de bloedsomloop wil bereiken, zoals bijvoorbeeld bij ophoping van vocht, oedeem, lymfe, bij spataderen, bij trombose en bij slecht genezende wonden.
Niet medische indicaties
Compressietherapie is ook geschikt wanneer iemand bijvoorbeeld familiair belast is met spataderen en een staand of zittend beroep heeft.
Beroepen waarbij de benen niet voldoende (kunnen) worden bewogen, de ‘spierpomp’ niet optimaal functioneert en er zich vocht kan ophopen in de benen.
Ook tijdens lange vliegreizen, tijdens de zwangerschap of tijdens sportbeoefening kunnen elastische compressiekousen nuttig zijn.
Voor wie is compressietherapie niet geschikt
Compressietherapie in combinatie met arterieel vaatlijden
Wanneer de druk van het verband hoger is dan de bloeddruk in het been kan de doorbloeding van het been juist verminderen in plaats van verbeteren.
Dit kan het geval zijn als er sprake is van een lage bloeddruk in het been door vaatproblemen zoals vaatvernauwing (aderverkalking) in de aanvoerende bloedvaten, de slagaders.
Vandaar dat een slechte doorbloeding van het been een contra indicatie is voor het gebruik van compressietherapie.
Bij patiënten met arterieel vaatlijden dient een enkel-arm index en een enkeldruk te worden bepaald voordat er besloten wordt tot compressietherapie.
Een EAI van minder dan 0,6 en een arteriële enkeldruk van minder dan 70 mm Hg is een contra-indicatie voor compressietherapie.
Gaat compressietherapie het ontstaan van bloedpropjes tegen
Door een verbetering van de doorbloeding in het been en verhoging van de bloedstroom wordt het ontstaan van bloedpropjes met compressietherapie tegengegaan.
Hoeveel uren per dag moet ik mijn kousen dragen
In principe dient bij compressietherapie de zwachtel of de elastische kous continue gedragen te worden.
Kan compressietherapie negatieve bijwerkingen hebben
Indien de druk van de therapie te hoog is kan de doorbloeding van het been juist verminderen. De druk van het verband is dan hoger dan de bloeddruk in het been.
Dit is meestal niet het geval, tenzij er al sprake is van een lage bloeddruk in het been door vaatproblemen (vaatvernauwing in de aanvoerende bloedvaten).
Vandaar dat een slechte doorbloeding van het been een contra indicatie is voor het gebruik van compressietherapie.
Helpt compressietherapie ook bij spierpijn of zenuwpijn
Alleen indien verbetering van de doorbloeding ook een gunstig effect zou hebben op bepaalde spierpijn of zenuwpijn kan compressietherapie helpen.
