Wat zijn de gevaren en wat zijn de risico’s van spataderen? Kunnen ze leiden tot complicaties, wie loopt er risico en wat moet je dan doen?
Spataderen zijn niet echt gevaarlijk, maar in tegenstelling tot wat de meeste mensen denken zijn ze ook niet echt ongevaarlijk. 
Wanneer je last hebt van spataderen heb je een probleem met de bloedvaten en dat kan in sommige gevallen tot complicaties leiden.
Een bloedvat kan bijvoorbeeld gaan bloeden. Een spataderbloeding kan gevaarlijk zijn, zeker als je niet weet wat je moet doen.
Het bloed in een spatader kan gaan stollen. Een stolling in een oppervlakkige spatader zal meestal niet voor veel problemen zorgen, behalve dat het ongemak en pijn geeft. Maar als het stolsel los zou raken en in een dieper gelegen ader terecht zou komen dan kan dat tot een gevaarlijke situatie leiden.
Een stolsel in een diepe ader wat loslaat kan leiden tot een longembolie. Een longembolie is een bloedpropje dat zich via de diepe aderen naar de longen heeft verplaatst.
Dit is een bijzonder gevaarlijk, zelfs levensbedreigend beeld.
De kans op een spataderbloeding, een trombose of een longembolie bij spataderen is niet zo heel erg groot. Maar het is altijd goed op de hoogte te zijn van de gevaren en de risico’s wanneer je spataderen hebt en je moet helder hebben of je zelf risico loopt of niet.
Risico’s inschatten
Hoewel hierboven is geschetst dat spataderen gevaarlijk kunnen zijn is het dus ook goed realistisch naar de risico’s te kijken.
Bij het inschatten van die risico’s kun je onderscheid maken tussen kleine kort bestaande spataderen en grote (dikke) lang bestaande spataderen.
Een klein spatadertje wat gaat bloeden hoeft geen probleem te vormen, maar wanneer het gaat over langer bestaande uitgebreide spataderen dan zijn er echt wel risico’s waar je rekening mee moet houden.
Met name mannen stellen de behandeling van hun spataderen lang uit en komen op het spreekuur met flinke trossen aan de benen.
Voor mensen met zulke uitgebreide spataderen is voorlichting echt belangrijk.
Wanneer de patiënt zelf inschat dat de kans op complicaties klein is en hij of zij daar mee kan leven dan is dat prima. Maar je bewust zijn van de mogelijke gevaren is essentieel.
Spataderen kun je openstoten, ze kunnen gaan bloeden, er kunnen ontstekingen optreden,
er kan door de trage bloedstroom stolling ontstaan, het stolsel kan losschieten.
En ook indirect is er bij grote spataderen een kans dat wonden op het been niet genezen ten gevolge van een slechte doorbloeding.
Een wond die niet geneest noemen we een open been en zo’n open been kan gaan infecteren.
Wanneer het niet goed mogelijk blijkt zo’n infectie te bestrijden ontstaat het risico op een bloedvergiftiging.
Over het algemeen doet men redelijk laconiek over spataderen maar ook indirect zijn spataderen dus niet zonder gevaar.
Je zou, wanneer je op de korte termijn denkt, kunnen concluderen dat je je bij spataderen nergens zorgen over hoeft te maken. Maar op de lange termijn kunnen spataderen echt wel voor problemen zorgen.
En er is altijd een klein percentage wat daar mee te maken krijgt.
Daarom is het belangrijk je er bewust van te zijn, zeker wanneer je spataderen al langer bestaan.
Welke complicaties kunnen bij spataderen optreden?
Oedeem
Oedeem is een complicatie die bij spataderen kan optreden maar die op zich geen ernstig risico vormt. Bij oedeem is er sprake van een ophoping van vocht. Dat is lastig en vervelend maar op zich niet gevaarlijk.
Hierbij moet wel een kleine kanttekening worden geplaatst want ook oedeem kan leiden tot slecht of niet genezende wonden.
Dat komt omdat er bij oedeem ook sprake is van een probleem met de doorbloeding, de afvoer is beperkt en er staat spanning op de huid.
En om eventuele wondjes te laten helen heb je nou eenmaal een goede doorbloeding nodig.
Andere oorzaken van oedeem:
Oedeem kan verschillende oorzaken hebben.
Het kan optreden bij trombose, dus wanneer het bloed niet goed uit het been kan worden afgevoerd. Of wanneer er een probleem met eiwitten in het bloed is of wanneer door hartproblemen het bloed niet goed circuleert. Ook dan wordt het vocht niet goed afgevoerd en kun je last van oedeem krijgen.
Oedeem kan ook ontstaan wanneer je een hoge bloeddruk hebt. Dat werkt via een ander mechanisme. Mensen met een hoge bloeddruk krijgen vaak plastabletten voorgeschreven. Zo wordt ervoor gezorgd dat je het vocht, wat zich in het lichaam heeft opgehoopt, kwijtraakt.
Maar zelfs wanneer je spataderen hebt en je hebt oedeem wil dat niet zeggen dat de oedeem het gevolg is van de spataderen. Het hoeft dus niet altijd een probleem met de aders of met de spataders te zijn.
Bloedende spataders
Wanneer een grote spatader open gestoten wordt kan dit heel hard gaan bloeden.
Het verschil tussen een aderlijke bloeding en een slagaderlijke bloeding is dat de druk in de slagaders hoog en in de aders heel laag is.
Maar dat wil niet zeggen dat een aderlijke bloeding niet gevaarlijk kan zijn.
Wanneer je bij een aderlijke bloeding het been gewoon naar beneden blijft houden blijft de ader bloeden en dit kan tot een levensgevaarlijke situatie leiden.
Wanneer een grote ader bloedt is het belangrijk de bloeding zo snel mogelijk dicht te drukken en het been omhoog te houden.
Bijvoorbeeld door op je rug op de grond te gaan liggen en de benen tegen de muur omhoog te houden. Met deze methode stopt de bloeding meestal snel.
Daarna kan er een drukkend verband aangelegd worden.
Indien nodig kan dan de huisarts gebeld worden of, wanneer er sprake is van een ernstige bloeding en de bloeding niet te stelpen is, 112.
Een spataderbloeding kan een reden zijn om op korte termijn iets aan je spataderen te laten doen.
Voor snelle behandeling van spataderen wordt meestal gekozen om een tweede bloeding te voorkomen.
Tromboflebitis/ontstoken spatader
We spreken van een tromboflebitis wanneer er zich een stolsel heeft gevormd in een oppervlakkige ader en het lichaam hierop reageert met een ontsteking.
Een tromboflebitis geeft ontstekingsverschijnselen zonder dat er sprake is van een bacterie, het is dus geen infectie maar een steriele ontsteking.
De ontstekingsverschijnselen zijn roodheid, pijn en zwelling.
Een tromboflebitis kan voor veel ongemak zorgen. Het is vervelend en kan veel pijn doen.
Toch is een tromboflebitis op zich niet gevaarlijk omdat het bloedstolsel zich in een oppervlakkige ader bevindt.
Wanneer in een oppervlakkige ader een stolseltje los zou raken dan blijft dit meestal ook in het oppervlakkige gebied.
Geen reden tot ongerustheid dus.
Trombose
Als er in een diepe ader een tromboflebitis ontstaat praat je meestal over trombose.
Wat een trombosebeen is en wat de waarschuwingssignalen zijn wordt later in dit blog uitgelegd.
Zijn spataderen een teken van een slechte gezondheid?
Spataderen hoeven niet perse een teken van een slechte gezondheid te zijn.
De belangrijkste oorzaak van spataderen is een genetische aanleg.
Er is sprake van een erfelijke component, dat wil zeggen, je bent erfelijk belast met een verzwakking van het weefsel in je aders, oftewel de klepjes in je aders.
Je kunt dus een heel goede gezondheid hebben èn erfelijk belast zijn met zwakke klepjes die spataderen kunnen veroorzaken.
Het is zo dat je, ook al ben je erfelijk belast, met een gezonde levensstijl minder snel zichtbare spataders zult krijgen.
Maar het is ook zo dat, wanneer je erfelijk belast bent en wat minder gezond leeft je jezelf extra risicofactoren geeft die de kans op spataders vergroten.
Bij het ontstaan van spataderen is alleen een genetische belasting niet genoeg. Het gaat altijd om een combinatie met andere risicofactoren.
Gezond en spataderen
Wanneer je erfelijk belast bent èn gezond èn je krijgt kinderen dan is een zwangerschap een extra risicofactor voor het ontstaan van spataders.
Tijdens de zwangerschap is de hormonale situatie veranderd en is de afvoer van bloed veranderd. Dit zorgt, met name na de tweede zwangerschap, voor de kans dat spataderen zich manifesteren.
Je kunt dus kerngezond zijn èn zwanger èn spataderen krijgen.
Ongezond en spataderen
Maar wanneer er sprake is van een erfelijke belasting en er is sprake van een ongezonde leefwijze, dat wil zeggen, je beweegt weinig of je bent adipeus, dan kun je er van uit gaan dat spataderen zich sneller zullen manifesteren.
Primair spataderen, secundaire spataderen
Over het algemeen kun je dus niet zeggen dat spataderen een teken van een slechte gezondheid zijn.
Met één uitzondering.
Spataderen zijn over het algemeen primair, dat wil zeggen dat ze vanuit een bepaalde aanleg ontstaan in combinatie met risicofactoren.
Maar spataderen kunnen ook ontstaan als gevolg van een doorgemaakte trombose.
Dit noemen we secundaire spataderen.
Secundaire spataderen zie je bijvoorbeeld als reactie op een afsluiting van een diepe ader bijvoorbeeld bij een trombosebeen.
Wanneer je gezond bent en je krijgt een trombose in je been dan zie je wel eens dat normale aderen aan de oppervlakte zich verwijden.
Dit gebeurt om de obstructie te compenseren. Het bloed zoekt een andere weg via andere vaak oppervlakkige aderen. Deze aderen zijn dan zichtbaar als spataderen, maar hebben in dit geval een duidelijke functie.
Bij secundaire spatadervorming kun je spreken van een ongezonde situatie.
Van welke onderliggende problemen kan er sprake zijn bij spataderen?
Bij spataderen is er dus eigenlijk bijna altijd sprake van een combinatie van factoren.
Spataderen vormen zich wanneer er een erfelijke belasting is in combinatie met een bepaalde levensstijl (zoals veel zitten, weinig bewegen, staand beroep) of factoren die voor druk op de aders zorgen (zoals een zwangerschap).
Kunnen spataderen een teken zijn van hartproblemen?
Spataderen zijn geen teken van hartproblemen.
Maar je kunt je wel voorstellen dat als het hart niet goed functioneert, het bloed in de spataders nog moeilijker wordt afgevoerd.
Wanneer er verder geen sprake is van een erfelijke belasting zal het niet goed functioneren van het hart niet direct leiden tot spatadervorming.
Spataderen zijn een teken van een slechte doorbloeding. Het bloed verplaatst zich niet gemakkelijk vanuit het been naar boven. Dus het hart moet harder werken omdat de doorbloeding stagneert.
Wat dat betreft kan spatadervorming wel een belasting zijn voor het hart.
Wanneer moet ik me zorgen maken over mijn spataderen?
Wanneer je pijnklachten hebt of wanneer je spataders erg groot zijn zou dit in principe een reden kunnen zijn om je zorgen te maken.
Bij vrouwen zie je vaak dat ze zich (al dan niet terecht) zorgen maken wanneer er in beperkte mate spataders aanwezig zijn.
Mannen maken zich daar veel minder zorgen over en komen dan ook veel later bij de dokter, wanneer de kleine spataders zich in de loop van de jaren hebben ontwikkeld tot hele grote spataders.
Hoe groter de spataders, hoe groter de kans op problemen.
Of jij je zorgen moet maken over je spataderen, en of daarvoor een afspraak bij de spatader specialist nodig is, is een persoonlijke afweging van de risico’s die hierboven zijn genoemd en de mate waarin je last hebt van je spataderen. Of dit nu medisch of cosmetisch is.
- Hoe groot zijn de spataders
- Welke risico’s loop ik
- Hoe lang zijn de spataderen al aanwezig
- Welke klachten heb ik
Wanneer je geen (pijn)klachten hebt en je hebt kleine spataderen dan is het niet nodig om je zorgen te maken.
Een afspraak bij de spatader specialist zou dan eventueel nodig kunnen zijn omdat je ze lelijk vindt en ze met sclerotherapie wil laten behandelen.
Als je kleine spataderen hebt in combinatie met (pijn)klachten kan er sprake zijn van verborgen spataderen.
Hierover wordt alleen duidelijkheid verkregen met behulp van een echo-duplex onderzoek.
Als je hele grote spataderen hebt zonder pijnklachten dan is een afspraak met je huisarts gewenst omdat de kans op een spataderbloeding (en de gevaren die dit met zich mee kan brengen) aanwezig is.
Wanneer je hele grote spataders hebt met pijnklachten is het sowieso een goed idee om er wat aan te laten doen.
En er is natuurlijk niets mis met een preventief echo-duplex onderzoek wanneer je bij spatadervorming of spataderklachten zonder spatadervorming problemen in het dieper liggende adersysteem uit wil sluiten.
Het kan ook zijn dat er veel spataderen in je familie voorkomen en jij je, zonder dat er spataderen zichtbaar zijn, afvraagt of je dieper liggende adersysteem wel goed functioneert.
Ook wanneer spataderen niet zichtbaar zijn kun je besluiten om je benen te laten doormeten.
Zijn spataderen te voorkomen?
Je kunt natuurlijk niets doen aan je erfelijke aanleg maar je kunt wel alles doen aan je leefstijl.
Veel bewegen is bij spataderen ontzettend belangrijk.
Beweging zorgt er voor dat de spierpomp in je kuit goed gebruikt wordt waardoor het bloed gemakkelijker richting het hart gepompt wordt.
Wil je weten hoe je spataderen kunt voorkomen of hoe je kunt voorkomen dat ze erger worden? Lees dan hier verder.
Kunnen spataderen een beroerte veroorzaken?
Spataderen kunnen geen beroerte veroorzaken.
Bij een beroerte gaat het om de doorbloeding van het hoofd. Bij een beroerte is er wel sprake van een bloeding of een stolsel maar een stolsel vanuit het been komt niet in de hersenen terecht.
Bloed vanuit de benen gaat eerst langs de longen. Dus een stolsel vanuit de benen zou een longembolie kunnen veroorzaken.
Iedere ader in het lichaam kan, hetzij erfelijk, hetzij om een andere reden, afwijkend zijn.
Wanneer een ader afwijkend is dan kan dat zich uiten in een verwijding van de ader.
Er is dan wel sprake van een verwijde ader maar je spreekt niet direct over een spatader.
Een bloeding in de hersenen wordt niet veroorzaakt door spataderen in de benen.
Stollingsstoornissen en een hoge bloeddruk zijn risicofactoren voor een beroerte maar die hebben niets met spataderen te maken.
Kunnen spataderen de bloeddruk beïnvloeden?
Spataderen kunnen het hart beïnvloeden.
Dit komt omdat het hart bij spataderen moeite heeft om het bloed uit de benen te krijgen.
Als het hart moeite heeft om het bloed uit de benen te krijgen krijgt het hart te weinig bloed aangeboden om als pomp goed te kunnen functioneren.
Daardoor zou het kunnen dat de bloeddruk lager wordt.
Een spataderbloeding beïnvloed de bloeddruk ook. Een bloeding kan leiden tot een plotselinge lage bloeddruk en is daarom gevaarlijk.
Trombose
Kunnen spataderen trombose veroorzaken?
Eén van de eigenschappen van spataderen is dat ze verwijd zijn en dat het al traag stromende bloed dat naar het hart moet worden getransporteerd nog trager gaat stromen.
Hoe wijder de spatader hoe trager het bloed.
Hoe trager het bloed hoe groter de stollingsneiging.
Hoe groter de spatader, des te trager de bloedstroom, des te groter de kans op trombose.
Spataderen kunnen dus een trombose veroorzaken.
Waar kan een trombose zich voordoen?
Drie adersystemen
Beenaders bevinden zich op drie niveau’s: oppervlakkig, dieper (op stamader niveau) en diep.
Bij een stolling in het oppervlakkige adersysteem of in het systeem op stamader niveau spreken we over een tromboflebitis, een aderontsteking.
Bij een stolling in het diepe adersysteem, dus in de derde laag, spreken we over een diep veneuze trombose.
Van het oppervlakkige systeem naar het diepe systeem
In de lies gaat de stamader over naar een diepe ader. Een trombose in de dieper gelegen ader kan ontstaan wanneer een stolsel in de lies zich vanuit het oppervlakkige systeem uitbreidt naar het diep gelegen systeem.
Dit zou een reden kunnen zijn om direct actie te ondernemen, bijvoorbeeld door het stolsel operatief te verwijderen of door bloedverdunners te geven.
In de praktijk blijkt dat een stolsel in een stamader niet snel loslaat.
Bij een oppervlakkige trombose (tromboflebitis) wordt er over het algemeen een compressiekous voorgeschreven in combinatie met Ibuprofen om de ontsteking te remmen.
Als de trombose uitgebreider is (hoger dan de kuit) worden daar bloedverdunners aan toegevoegd.
Wat zijn de waarschuwingssignalen van een diep veneuze trombose?
Waarschuwingssignalen voor een diep veneuze trombose zijn een dik, pijnlijk, warm en rood been.
Een trombose kan zonder duidelijke oorzaak optreden maar je ziet het wel vaak bij oudere mensen en bij ziekte en bedlegerigheid.
Bij weinig beweging en veel liggen stroomt het bloed langzaam, de spierpomp wordt bij gebrek aan beweging ook minder goed gebruikt.
Dit zie je ook bij of na een operatie onder algehele narcose of ruggenprik waarbij de spierpomp in de kuit niet werkt omdat deze door de verdoving is uitgeschakeld.
Na een dergelijke operatie kan een trombose optreden.
Ook kan een trombosebeen optreden bij algemene verzwakking of na een zwangerschap.
Trombose kan ook spontaan optreden wanneer er sprake is van een erfelijke stollingsstoornis. Dit is vaak niet bekend en komt soms pas bij een trombose aan het licht.
Trombose en onderzoek
Wanneer er sprake is van een dik, pijnlijk been en er bestaat een vermoeden dat er sprake zou kunnen zijn van een trombose wordt door de huisarts een D-dimeer bloedonderzoek aangevraagd.
Een D-dimeer bloedonderzoek geeft informatie over de stolbaarheid van het bloed.
Wanneer dit niet afwijkend is is de kans minder groot dat er sprake is van een trombose.
Indien er toch een verdenking bestaat wordt er een echo-duplex onderzoek aangevraagd.
Hiermee kan een trombose aangetoond of uitgesloten worden.
Helpt beweging bij diepe veneuze trombose?
Beweging helpt om een trombose te voorkomen.
Wanneer je eenmaal een trombose hebt ligt de nadruk op een elastische kous en op bloedverdunning.
Blijven bewegen is goed maar je moet niet overdrijven.
Belangrijk is te blijven bewegen, niet te lang staan en als je zit het been hoger te leggen. Draag een elastische kous voor een betere doorbloeding.
Hoe kan ik op natuurlijke wijze van spataderen afkomen?
Wat de industrie je ook wil doen laten geloven, op een natuurlijke manier kom je niet van spataders af.
Als je al spataderen hebt kun je hooguit door flink te bewegen en door af te vallen de doorbloeding van de benen verbeteren.
Misschien dat bij een verbeterde doorbloeding er minder druk op de vaten staat en dat ze daardoor minder zichtbaar zijn.
Maar wanneer je al spataderen hebt heb je geen invloed meer op de klepjes in die aders.
Doordat de klepjes niet meer sluiten wordt het bloed niet goed voortgestuwd, loopt de druk in de ader op en wordt de ader wijder.
Theoretisch gezien zou een spatader met een verbeterde doorbloeding weer dunner kunnen worden. De ader zou dan zo dun moeten worden dat de klepjes elkaar weer raken en zich zouden kunnen sluiten.
Dat is iets wat in de praktijk niet gebeurt. De klepjes zelf zijn bovendien aangedaan. Wanneer je eenmaal spataderen hebt dan is er een behandeling nodig om er weer vanaf te komen.
Is het gevaarlijk om spataderen te masseren?
Wanneer je geen aderontsteking of trombose hebt dan is het niet gevaarlijk om spataderen te masseren.
Het enige waar je rekening mee moet houden is dat je de bloedstroom richting het hart bevordert.
Je masseert dus van de voet richting het hart en niet andersom. Andersom masseren geeft nog meer ongewenste druk op de aders.
Is het veilig om te vliegen met spataderen
Bij spataderen bestaat er, hoe klein ook, een bepaald risico op trombose.
Tijdens een vliegreis krijg je weinig beweging. Bij sommige vliegmaatschappijen is er bovendien, om zo veel mogelijk passagiers te kunnen vervoeren, nauwelijks beenruimte. Dit zou, bij een verminderde bloedsomloop, tot doorbloedingsproblemen kunnen leiden.
Wanneer je spataderen hebt en dus een trage bloedsomloop én je zit langdurig in dezelfde houding ingeklemd, zonder dat je je spieren goed kunt gebruiken, bestaat er theoretisch kans een kans op trombose.
Bij een lange vlucht (maar ook als je lang in de auto zit) is het een goed idee om een compressiekous te dragen en voor beweging te zorgen. Bijvoorbeeld door tussendoor even de benen te strekken.
Daarnaast is het over het algemeen zo dat de lucht in het vliegtuig erg droog is. Daarom is het verstandig om te zorgen voor voldoende drinken. Wanneer je niet goed gehydrateerd bent dikt het bloed in met een grotere kans op trombose.
Draag in het vliegtuig ook geen knellende kleding.
En hoewel niet echt bewezen zou je eventueel nog een kinderaspirientje kunnen nemen.
Kinderaspirine heeft als werking dat het het bloed verdunt. Maar dit is met name van belang voor de slagaders en is bij aders minder bewezen.
Kun je koude kompressen gebruiken bij spataderen?
Over het algemeen gebruik je koude kompressen wanneer er sprake is van ontstekingsverschijnselen.
Wanneer er sprake is van spataders met hele dikke kluwens die erg warm aanvoelen omdat er veel bloed doorheen stroomt zou je dit misschien willen koelen.
Maar kou heeft de neiging de bloedstroom te vertragen.
De bloedstroom in spataders verder vertragen kan zorgen voor stolling met de problemen die daarbij horen.
Het is verstandig koude kompressen te reserveren voor aderontstekingen en niet voor spataderen in het algemeen.
Helpt ibuprofen bij spataderen?
Ibuprofen werkt ontstekingsremmend.
Wanneer er geen sprake is van een ontsteking en je hebt pijnlijke spataderen kun je beter een paracetamol nemen.
Draag daarnaast een compressiekous om de bloedcirculatie te verbeteren.
‘s Ochtends bij het opstaan heb je vaak geen pijn aan je benen, aan het einde van de dag wel. Zorg daarom voor zo min mogelijk vocht en druk in de benen.
Dat kan met een compressiekous. Als je dan nog last hebt dan zou je een paracetamol kunnen nemen.
Wat te doen aan spataderen
Meestal worden spataderen niet als gevaarlijk beschouwd.
Maar zoals je hierboven hebt kunnen lezen zijn er echt zaken waar je rekening mee moet houden wanneer je flinke spataderen hebt die al langer bestaan.
Er zijn verschillende spataderbehandelingen die minimaal belastend zijn voor de patiënt.
Het ongemak tijdens en na de behandeling valt mee, het herstel gaat snel en de meeste patiënten ervaren direct na de behandeling al verlichting van hun klachten.
Heb je spataderen, pijnklachten die bij spataderen horen, of wil je gewoon weten wat de conditie van jouw vaten is? Maak dan een afspraak voor een consult met echo-duplex onderzoek bij de vaatchirurg in onze praktijk. Een verwijsbrief is hiervoor niet nodig. Benieuwd naar onze prijzen? Klik hier.
